•ßÝøµ:
øŒPÎÚõ¾®, uÚx EhÀ Aø\ÄPÎÚõ¾® uÚx ©ÚU P¸zxUPøÍ öÁΨ£kzvÁ¢u ©Ûuß uÚx Sµ¼ß ‰»® ]» J¼PøÍ öÁΨ£kzx® vÓøÚ AÔ¢uõß. Auß Ai¨£øh°À ÷uõßÔ¯÷u ö©õÈ. E»QÀ EÒÍ ©ÛuU Tmh[PÒ AÁºPÒ ÁõÊ® £SvU÷PØ£ AÁºPÎß J¼ ÷ÁÖ£mk Aø©¢ux. Cuß Põµn©õP÷Á ö©õÈPЮ ÷ÁÖ£õmkhß ÷uõßÔÚ.
CÆÁõÖ ÷uõßÔ¯ ö©õÈUS E¸Á•® ÁiÁ•® öPõkUP •¯ßÓuß ÂøÍÁõP ÷uõßÔ¯÷u Aa_U Pø» GÚ»õ®.
Aa_UPø»°ß ÷uõØÓ®:
]¢uøÚ°À Áͺa]²ØÓ ©Ûuß uÚx Gsnzøu²® P¸zøu²® ©µ¨£møh°¾®, Kø»°¾®, ÷uõ¼¾®, PÀ¼¾®, xo°¾® E¸Á[PÍõPÄ® £h[PÍõPÄ®, £vUP»õÚõß. Cx÷Á Aa_UPø»°ß •uÀ£i GÚ»õ®.
Q.•. 2000 BskPÐUS •ß¦ GQ¨v¯º ø|À BØÓ[Pøµ°À Á͸® “£õsiUSµ®’ GßÝ® J¸ ÁøP¯õÚ ÷Põøµ¨¦À¼À C¸¢x £h»® £h»©õP ¤›zx Jmi¨ £u¨£kzv¯uõÛÀ (÷£ø£µì) Tºø©¯õÚ |õnÀ Sa]PøÍU öPõsk ª¸P[PÎß Cµzuzøu²®, öPõiPÎß \õØøÓ²® ø©PÍõP £¯ß£kzv GÊvÚº.
^ÚºPÒ ‰[QÀ £zøuPÎß÷©À TµõÚ P¸Â¯õÀ GÊvÚº. ÷©¾® £mkzxo°¾®, y›øP°ÚõÀ GÊv Á¢uÚº.
C¢v¯ºPÒ ©µ¨£møh, Kø», G¸UP Cø», B¼ø», uõ©øµ°ø» ÷£õßÓÁØÔ¾® GÊv Á¢xÒÍÚº.
uªÇºPÒ, £øÚ÷¯õø»PøÍz xskPÍõP öÁmia ]» •øÓPÎÀ ^º£kzv, Tºø©¯õÚ GÊzuõoPÍõÀ GÊv øÁzuÚº. Cøu÷¯ |õ® Kø»a_ÁiPÒ GßQ÷Óõ®. ÷©¾® PØ£õøÓPÎÀ Søh¢x®, ö\¨¦z uPmiÀ ö£õÔzx® øÁzuÚº.
A÷µ¤¯ºPÒ ÷uõÒ£møh G¾®¦, ÷£Ÿa\©µ Kø»PÒ, ©õÄUPØPÒ, ÷uõÀ xskPÒ BQ¯ÁØÔÀ GÊv Á¢xÒÍÚº.
£õ¤÷»õÛ¯ºPÒ PΩs £»øP°À u©x GÊzxUPøͨ ö£õÔzx Á¢uÚº.
PõQuzvß ÷uõØÓ®:
PõQu® •uß•u¼À ^Ú |õmiÀuõß Psk¤iUP¨£mhx. •u¼À Q.•. 225 B® Bsk CÖv°À ‰[QÀ £zøu°À ‰[QÀ GÊx÷Põ»õÀ ©µa\õØÔÀ u¯õ›UP¨£mh ø©ø¯U öPõsk GÊvÚº. ¤ßÚº Q.•. 206&B® BsiÀ £mkz xo°À y›øP (brush) öPõsk GÊxÁx ÁÇUPzvØS Á¢ux.
CuØS¨ ¤ßÚº, £aø\¨ £mi¼¸¢x (Raw silk) PõQu® ö\´²® •øÓ ^ÚºPÍõÀ •uØ£i¯õP øP¯õͨ£mhx.
Q.¤. 105&À \õ´»õß (T.Saillun) GߣÁº PõQu® ö\´ÁøuU Psk¤izuõº. ©ØÓ •øÓPøÍÂh PõQuzvÀ GÊxÁx _»£©õP C¸¢uuõÀ C®•øÓ ÷ÁP©õP £µÂ¯x. PõQuU Psk¤i¨¦ •ÊÁx® ö\®ø©£kzu¨£mh ¤ßÚ÷µ \õ©ºPsi¼¸¢x A÷µ¤¯ºPÐUS uµ¨£mhx. Q.¤.8&B® ¡ØÓõsiÀ ^ÚºPÎh® C¸¢x PØÖUöPõsh •øÓø¯ A÷µ¤¯ºPÒ ì£õÛ¯ºPÐUS® Czuõ¼¯ºPÐUS® Q.¤. 13&B® ¡ØÓõsiÀ PØÖU öPõkzuÚº.
GQ¨x ÁȯõP ö©õµõU÷PõÂØS®, B]¯ |õkPÒ ©ØÖ® öußÚõ¨¤›UPõ •ÊÁx® C®•øÓ £µÂ¯x. CÆÁõÖ £µÂ¯ PõQuz u¯õ›¨¦ •øÓ¯õÚx QÔìuÁ E»QÚ›h® HP÷£õP E›ø©¯õQÂmhx GÚ»õ®.
I÷µõ¨£õÂÀ 12&B® ¡ØÓõsi÷»÷¯ PõQu® AÔ•P¨£kzu¨£mi¸¢x® Th 300 BskPÒ PÈz÷u Aa_UPø» ö£¸Pz öuõh[Q¯x. PõQu EØ£zv²® AvP›zux.
Q.¤. 18&B® ¡ØÓõsk Áøµ PõQu® øP°Úõ÷»÷¯ ö\´¯¨£mk Á¢ux. Q.¤. 1720 ha_UPõµºPÒ TÍzøuU TÇõUS® ö£õÔ JßøÓ Psk¤izuÚº. Q.¤. 1795&À {U÷Põ»õ´ ¿° µõ£º GߣÁº PõQu® ö\´²® G¢vµzøu Psk¤izuõº.
CßÖ ©µUTÌ ©ØÖ® Cµ\õ¯ÚU P»øÁ ‰»©õP PõQu[PÒ öÁÒøÍ ©ØÖ® £» Ásn[PÎÀ uµ©õP u¯õ›UP¨£kQßÓÚ.
ø© u¯õ›¨¦:
•u¼À £a]ø»U öPõÊ¢xPøͨ £ÔzxU P\UQ¨ ¤È¢x, \õÓõUQ, Aa\õØøÓ÷¯ ø©¯õP¨ £¯ß£kzvÚº. ¤ÓS AµUSa (Lacquer) \õ¯zv¼¸¢x®, ¦øPU P› (Lamp black) °¼¸¢x® ø© u¯õ›UP¨£mhx. C¢v¯õÂÀ ©õ]UPõ°¼¸¢x® ø© EshõUP¨£mhx.
BÎÂøu Gsön´ (Linseed oil), S[Q¼¯® (Rosin) ö\®¤]ß (Pitch), ©g\Ò P¢uPUPÀ (Mundick), ©õ]UPõ´ (Nut galls), Pاµz øu»® (Turpentine), xzu® (Vitriol), ö©¸öPsön´ (Varnish) •u¼¯ ö£õ¸ÒPøÍU öPõsk ø© u¯õ›UP¨£mhx.
•uß •u»õP G¢vµ® ‰»©õPa \õ¯® ö\´uÀ (Organic dye) 1856&À Psk¤iUP¨£mhx. Cx {»UP›°ß R¼¼¸¢x (Coaltar) GkUP¨£mhx.
GÊxÁuØPõPÄ®, ©µ Aa_¨ £iø©UPõPÄ® (Wooden block), E÷»õP Aa_¨ £iø©UPõPÄ® (Metal block), J¸{Ó ÷Áø»UPõPÄ® (Monotone work), C¸ {Ó ÷Áø»UPõPÄ® (Duotone work), ~s£vÄ •øÓUPõPÄ® (half tone method), PØ£»øP°¾®, E÷»õPz uPmi¾®, öuõ´ÁP¨ £vÄ (Offset methods) •øÓPÐUPõPÄ®, PÀ»a_ •øÓUPõPÄ® (Lithographic method) öÁÆ÷ÁÖ ÁøP°À ø© u¯õ›UP¨£mhx.
Aa]ß ÷uõØÓ®:
GÊzxUPøÍ GÊx÷PõÀ öPõsk £møh°¾®, Kø»°¾®, ÷uõ¼¾®, DµU PΩso¾® •u¼À GÊv Á¢uÚº. ¤ßÚº £»øP°¾®, PÀ¼¾® u©US ÷Ási¯ GÊzxUPøÍ÷¯õ, SÔPøÍ÷¯õ, •zvøµPøÍ÷¯õ, £h[PøÍ÷¯õ, ö\xUQU öPõsk AÁØÔß«x ø©ø¯z uh ÷ÁöÓõ¸ ö£õ¸Îß«x AÊzv |PÀ Gk¨£x AÀ»x £v¨¦ GkUS® •øÓ ÷©ØöPõÒͨ£mhx.
RøÇ |õkPÎÀuõß •uß•u¼À £v¨¦ GkzuÀ ÁÇUPzvØSU öPõskÁµ¨£mhx. A[öPÀ»õ® öuõhUPzvÀ •zvøµPøÍa ö\xUQ÷¯õ, Søh¢÷uõ, ö£õÔ¨¦¨ £»øP «x®, £õøÚ «x®, ¥[Põß «x® AuøÚU öPõsk E¸Á¨ £v¨¦ |øhö£ØÖ Á¢xÒÍx.
£Ç®ö£¸ |õP›P •vºa] ö£ØÓ ö©õPg\uõ÷µõ, ^Úõ, _÷©›¯õ, GQ¨x ÷£õßÓ £SvPÎÀ SÔ±kPøÍ÷¯õ (Symbols), •zvøµPøÍ÷¯õ (Stamps), C»a]øÚPøÍ÷¯õ (Seals) £vUP •u¼À PΩs AÀ»x ö©ÊQÀ |PÀ u¯õ›zx, AÁØÔÀ {Ó¢uh¨ £õøÚ, ÷£ø£µì ÷£õßÓ ö£õ¸ÒPÒ«x AÊzv¨ ¤µv ö\´¯¨£mk Á¢ux.
C¨÷£õx QøhzxÒÍ öuõßø©¯õÚ Aa_¨£i ø©°ß ¤µv ö£Ízu ©¢vµ[PøÍ EÒÍhUQ¯uõPU Põn¨£kQÓx. Cx HÓUSøÓ¯ Q.¤. 8&B® ¡ØÓõsøha ÷\º¢uuõS®.
PÀöÁmi¼¸¢x |PÀ GkzuÀ
PÀöÁmkPÎß «x ø© uh |PÀ GkUS® ÁÇUP® ^ÚõÂÀ HØ£mhx GßÖ ^Ú GÊzuõͺPÒ SÔ¨¤kQßÓÚº. C®•øÓ÷¯ ÷|µi¯õP ©µzvÀ ö\xUQ¯ GÊzxPÎß «x ø©uh¨ ¦zuP[PÒ EshõUP ÁÈ÷Põ¼¯x GßÖ® TÖQßÓÚº.
PÀöÁmk |PÀ •øÓ°¼¸¢x £i¨£i¯õP ©µ Aa_¨£iø© •øÓ²®, Av¼¸¢x |PÀ GkUS® •øÓ²® Áͺa]¯øh¢uÚ. ¦zu©uU ÷Põm£õkPøÍ EÒÍhUQ¯ øÁµa `zvµ[PÒ 868 PÀ¼¼¸¢x® |PÀ GkUP¨£mhx. Cx÷Á, E»PzvÀ •uß •u»õP Aa_¨£iø©°À ‰»® Aa]h¨£mh •uØ ¦zuP©õS®.
|õmiß AøÚzx¨ £Sv°¾® Aa_ Áͺa] ö£Ó ÁÈÁSzux. A¢u¢u |õmiÀ {»Â°¸¢u \©¯¨ ¤µ\õµ ¸¨÷£ Gߣxuõß Áµ»õÖ Põmk® Esø©¯õS®.
^ÚõÂÀ Aa]ß öuõhUP Põ»zv¼¸¢x C¸£uõ® ¡ØÓõsiß Cøh¨£Sv Áøµ ¦Ûu©õÚ ¡ÀPÐUPõPÄ®, E»Pzx ‰ßÖ •UQ¯ \©¯[PÎß £µ¨¦u¾UPõPÄ÷© Aa_ •øÓ £¯ß£kzu¨£mk Áͺa] ö£ØÖ Á¢v¸UQÓx. ^Úõ, ö£Ízu \©¯¨ £h[PøͲ® ¡ÀPøͲ® £µ¨¦ÁuØPõP ÷Ási÷¯ Aa_UPø»°À Dk£mhx. AuøÚ ÁͺUPÄ® •Ø£mhx. ᨣõß BÖ ¡ØÓõskPÒ Áøµ°À ö£Ízu¨ ¦Ûu ¡ÀPøÍ öÁΰmk Aa_UPø»°À E¯º¢u÷uõº {ø»ø¯¨ ö£ØÓx.
I÷µõ¨¤¯ Aa_¨£iø©¯õͺPÒ Â¼¯¨ £h[PøͲ®, HøÇ°ß ÷ÁuõP©zøu²® Aa\izuõºPÒ. ]¾øÁ¨ ÷£õºUPõ»zvÀ Aa]k® •øÓ GQ¨xUSa ö\ßÓuõ÷», SµõÛß ö\´²mPЮ ÷uõzvµ¨ £õUPЮ A[S Aa]h¨£mhÚ. áõß TmhߣºUS ¼¯ ¡ø»÷¯ Aa\izxz u¢uõº.
•uÀ uõÒ:
PõQu® Psk¤i¨£uØS •ß “÷££øµì’ (Papyrus) £h»÷© uõÍõP¨ £¯ß£kzu¨£mhx. Cøu Psk¤izuÁºPÒ I÷µõ¨¤¯ºPÒ. I÷µõ¨¤¯ºPøÍz öuõhº¢x Q÷µUPº, ¤Û毺, E÷µõ©õÛ¯º, G¤÷µ¯º, Aº«Û¯º, A÷µ¤¯º BQ÷¯õºPЮ “÷££øµì’ uõÒPøͨ £¯ß£kzv Á¢uÚº.
÷©¾® CzuõøÍ Q.•. 6&B® ¡ØÓõsiÀ £õ»ìwÛ¯ºPЮ, Q.•. 5&B® ¡ØÓõsiÀ Q÷µUPºPЮ, Q.•. 3&B® ¡ØÓõsiÀ E÷µõ©ºPЮ ö£›x® £¯ß£kzvÚº. C¢|õkPÎÀ Q.¤. 7&B® ¡ØÓõsk Áøµ “÷£ø£µì’ uõÒ £¯ß£kzu¨£mk Á¢ux. C¢u “÷£ø£µì’ GßÓ ö\õÀ¼À C¸¢÷u (Paper) GßÓ ö\õÀ E¸ÁõÚx.
GQ¨x |õmøhz uµ, HøÚ¯ ©zv¯uøµUPhÀ Kµzv¾ÒÍ |õkPÎÀ öuõßÖöuõmkz ÷uõø» GÊxö£õ¸ÍõP¨ £¯ß£kzv Á¢uÚº. Cøh°À “÷£ø£µì’ uõøͨ £¯ß£kzv¯ CÁºPÒ Ax ÂøµÂÀ öPmk¨÷£õÁøu Psk «sk® ÷uõø»÷¯ £¯ß£kzu öuõh[QÚº. ¤ØPõ»[PÎÀ GQ¨v¾® ÷uõø»@¯ £¯ß£kzvÚº.
uªÌ|õk, C»[øP, £º©õ, Áh C¢v¯õ •u¼¯ Ch[PÎÀ Kø»a_ÁiP÷Í ö£¸®£õ¾® ÁÇUQÀ C¸¢uÚ.
Bmkz ÷uõø»Âh ªPÄ® ÷|ºzv¯õP GÊu¨ £¯ß£mhx. PßÖUSmi°ß ÷uõ÷» CuøÚ öÁÀ»® (Vellum) GßÖ AøÇzuÚº. ¤ØPõ»zvÀ “öÁÀ»® ÷£¨£º’ (Vellum Paper) GßÖ® AøÇUP¨£mhx.
Q.•. •uÀ ¡ØÓõsiÀ Cz÷uõÀ ö£õ¸mPЮ, ÷£ø£µéú® £¯ß£kzu¨£mhÚ. |õÍøhÂÀ ÷uõ»õ»õÚ GÊx ö£õ¸ÒP÷Í ]Ó¨¤h® ö£ØÓÚ.